Закладнікі ўлады – выпрабаванне катаваннямі. Частка 1
Вось ужо некалькі гадоў запар у Беларусі працягваюць адбываць свае тэрміны незаконна асуджаныя палітыкі, грамадзянскія актывісты, прадпрымальнікі. Некаторыя з іх за час следства і наступнага пазбаўлення волі сталі ахвярамі катаванняў, жорсткага і бесчалавечнага абыходжання.
Яшчэ ніколі ў гісторыі незалежнай Беларусі за кратамі не было столькі невінаватых людзей, прысуды якім былі палітычна матываваныя. Андрэй Саннікаў, Мікалай Статкевіч, Зміцер Бандарэнка, Мікалай Аўтуховіч і Зміцер Дашкевіч сталі закладнікамі ўлады, калі не захацелі адмаўляцца ад сваіх дэмакратычных перакананняў і прынцыпаў.
Спецыяльна для праекта «Праваабаронцы супраць катаванняў» былі сабраны і абагульнены найбольш абуральныя выпадкі, калі незаконна асуджаныя падвяргаліся катаванням у месцах пазбаўлення волі па ініцыятыве альбо з маўклівай згоды адміністрацыі гэтых устаноў.
Кандыдат у Прэзідэнты на выбарах 2010 года, быў затрыманы 20 снежня 2010 г., Асуджаны 14 мая 2011 судом Партызанскага раёна г.Мінска па ч.1 ст.293 КК (арганізацыя масавых беспарадкаў, якія суправаджаліся гвалтам над асобай, пагромамі, падпаламі, знішчэннем маёмасці і узброеным супрацівам прадстаўнікам улады) да 5 гадоў пазбаўлення волі ў калоніі ўзмоцненага рэжыму.
Месца і ўмовы ўтрымання
Падчас свайго знаходжання ў СІЗА КДБ Саннікаў стаў ахвярай катаванняў, псіхалагічнага ціску і жорсткага абыхождання з боку адміністрацыі ізалятара, а таксама супрацоўнікаў спецслужб у масках з невядомага падраздзялення. Затрыманаму кандыдату ў Прэзідэнты не аказвалі неабходную медыцынскую дапамогу не гледзячы на тое, што пасля жорсткага затрымання ў яго была сур’ёзна пашкоджана нага. Падчас правядзення следства Саннікава ўтрымлівалі ў розных камерах, умовы ў якіх прыраўніваюцца да катаванняў: камеры былі перапоўненыя, не хапала спальных месцаў, тэмпературныя ўмовы былі настолькі нізкія, што зняволеныя пастаянна хварэлі.
Пакуль Саннікаў знаходзіўся ў СІЗА КДБ, яму была забароненая асабістая перапіска і атрыманне якіх-небудзь газет і часопісаў, дзейнічала забарона на сустрэчу з адвакатам: свайго адваката ён упершыню ўбачыў праз 3 месяцы пасля затрымання, таксама яго пазбаўлялі сну і адпачынку, магчымасці схадзіць у прыбіральню пры першай патрэбе.
Невядомыя ў масках ўсяляк здзекаваліся з лідара «Еўрапейскай Беларусі» і іншымі вязнямі. У прыватнасці, у СІЗА людзьмі ў масках штодня ладзіліся асабістыя дагляды, робячы гэтую працэдуру як мага больш зневажальнай для зняволеных. Загадаўшы распрануцца да гала, Саннікава ставілі “на расцяжку” і прымушалі яго прысядаць – не гледзячы на тое, што ў яго было пашкоджана калена і фізічныя нагрузкі на хворую нагу дастаўлялі яму пакуты, і толькі пасля гэтага дазвалялі апрануцца. Апісаныя вышэй дзеянні людзей у масках суправаджаліся абразлівымі выказваннямі ў яго адрас, пагрозамі, ўдарамі дубінак.
Жорсткае абыходжанне суправаджаліся і псіхалагічным ціскам: адміністрацыя СІЗА КДБ і, у прыватнасці, старшыня КДБ Вадзім Зайцаў, прымушаў кандыдата ў Прэзідэнты напісаць прашэнне аб памілаванні на імя Лукашэнкі, пагражаў жыццю і здароўю ягонай жонкі і дзіцяці, паказваў на тое, што яго малалетняга сына хочуць забраць органы апекі, пазбавіўшы яго і жонку бацькоўскіх правоў. Усе вышэйапісаныя факты аб жорсткім абыходжанні і ціску на кандыдата ў Прэзідэнты сталі вядомыя пасля яго афіцыйнай заявы ў судзе.
Пасля вынясення прысуду, Саннікава адправілі адбываць пакаранне ў выпраўленчую калонію № 10 у г. Наваполацку, начальнік – Аляксандр Сівоха.
Пратрымаўшы яго там 2 месяцы, без тлумачэння прычын было вырашана перавесці былога кандыдата ў выпраўленчую калонію № 2 у г. Бабруйску. Пра гэта жонцы палітвязня паведаміў часова выконваючы абавязкі начальніка дэпартамента выканання пакаранняў МУС Сяргей Працэнка, матывуючы рашэнне тым, што нібыта «ў Бабруйску Саннікаву будзе лепш».
20 верасня 2011 яго пераводзяць у выпраўленчую калонію № 2 у г. Бабруйску – начальнік Аляксандр Какунін, аднак этап доўжыўся 5 дзён, і Саннікаў прыбыў туды толькі 24 верасня.
Як стала вядома пазней, менавіта тут яго спрабавалі змясціць у камеру з зняволенымі з нізкім сацыяльным статусам, практычна пазбавілі асабістай перапіскі і атрымання прэсы. З 8 лістапада асуджанага палітыка трымалі ў поўнай ізаляцыі, такім чынам больш за 2 месяцы дзейнічала негалосная забарона на спатканні са сваякамі і адвакатам. Як высветлілася пазней, у сценах гэтай калоніі яшчэ 20 лістапада 2011 г. экс-кандыдат у прэзідэнты Андрэй Саннікаў падпісаў прашэнне аб памілаванні на імя Аляксандра Лукашэнкі. Дадзенае прашэнне яго прымусілі падпісаць пад катаваннямі і пагрозамі жыцця і здароўю яго самога і сям’і.
У сувязі з такім беспрэцэдэнтным ціскам на палітычнага апанента дзеючага Прэзідэнта, практычна поўнай яго ізаляцыяй ад сям’і, адваката, знешняга свету і ужываннем да яго катаванняў, сям’я палітвязня прыняла рашэнне звярнуцца з паведамленнем да спецыяльнага дакладчыка ААН па пытаннях аб катаваннях.
Варта адзначыць, што падпісанае Саннікавым яшчэ 20 лістапада 2011 года прашэнне не было разгледжана Камісіяй па памілаваннях пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь да сённяшняга дня.
Нібыта па прычынах пагрозы жыццю і здароўю былога кандыдата ў Прэзідэнты, 16 снежня 2011 года Саннікава зноў пераводзяць у новае месца адбывання пакарання – на гэты раз у выпраўленчую калонію № 3 у п.Віцьба Віцебскай вобласці. Пра гэта жонцы былога кандыдата паведаміў ўжо вядомы нам Працэнка, спаслаўшыся на тое, што Саннікава зноў пераводзяць «з прычыны існуючай небяспекі для жыцця і здароўя». Этап ажыццяўляўся праз турму № 4 у г. Магілёве, якая з’яўляецца перасыльнай.
На дадзены момант незаконна асуджаны палітык знаходзіцца ў ПК-3 у п.Віцьба. Адзначым, што начальнік гэтай зоны Віталь Агністыкаў ўжо мае «досвед зносін» з палітычнымі зняволенымі: менавіта тут адбываў свой тэрмін супернік дзейнага Прэзідэнта Лукашэнкі пасля выбараў 2006 года Аляксандр Казулін. Як вядома, для таго, каб падняць пытанне аб парушэннях правоў чалавека ў Беларусі і прыцягнуць увагу да сітуацыі, якая склалася на той момант, незаконна асуджаны палітык быў вымушаны абвясціць галадоўку пратэсту, якую трымаў 53 дні.
Мікалай Статкевіч – кандыдат у Прэзідэнты на выбарах 2010 г., затрыманы 20 снежня 2010 г., Асуджаны 26 мая 2011 судом Партызанскага раёна г.Мінска па ч.1 ст.293 КК (арганізацыя масавых беспарадкаў, якія суправаджаліся гвалтам над асобай, пагромамі, падпаламі, знішчэннем маёмасці і узброеным супрацівам прадстаўнікам улады) да 6 гадоў пазбаўлення волі ў калоніі ўзмоцненага рэжыму.
Месца і ўмовы ўтрымання
Пацвердзіў заявы Саннікава аб тым, што да вязняў СІЗА КДБ, у тым ліку і да яго, ўжываліся катаванні падчас следства.
Па прыбыцці ў выпраўленчую калонію № 17 г.Шклова, практычна адразу ў дачыненні да Мікалая пачаліся правакацыі з боку адміністрацыі калоніі. Самае цікавае, што сярод астатніх зняволеных Статкевіч набыў пэўны аўтарытэт, заслужыў павагу – і спецыяльна на канфлікт з ім ніхто не ішоў.
Жонка былога кандыдата ў Прэзідэнты Марына Адамовіч яшчэ ў верасні 2011 года заявіла аб тым, што ў турме на яго аказваўся маральны ціск, а адміністрацыя цквала яго і іншых зняволеных.
Як мы бачым, з самага пачатку знаходжання ў Шклоўскай калоніі, Мікалая Статкевіча паставілі ў найгоршыя ўмовы. Тым не менш, інфармацыйная ізаляцыя, бесперапынныя спробы выбіць з палітыка «прасіцельны ліст» на імя Прэзідэнта і праблемы са здароўем не зламалі кадравага афіцэра Мікалая Статкевіча.
Над палітыкам і яго грамадзянскай жонкай паўгода здзекаваліся, штучна зацягваючы фармальнае афармленне іх шлюбных адносін.
Па крыніцах з калоніі, у канцы 2011 года адміністрацыі ўдалося справакаваць Статкевіча на бойку, у выніку чаго ён быў змешчаны ў ШІЗА, а затым у ПКТ – памяшканне камернага тыпу тэрмінам на 1 месяц. Яшчэ да «здзяйснення цяжкіх парушэнняў» Статкевіч быў прызнаны «злосным парушальнікам». Гэта адбылося адразу ж пасля з’яўлення ў СМІ ягоных «Лістоў на свабоду» – усё спагнання былі вынесеныя Мікалаю Статкевічу на працягу аднаго тыдня пасля публікацый.
21 снежня 2011 Мікалай Статкевіч і Марына Адамовіч усё ж пабраліся шлюбам. Хоць па законе маладым адводзіцца трое сутак, адміністрацыя калоніі вылучыла законным мужу і жонцы менш за суткі для таго, каб пабыць разам.
Тым не менш, пасля кароткай «адлігі» і дазволу на афармленне шлюбу, адміністрацыя калоніі тут жа вырашыла адыграцца на палітыку і зладзіла над ім сапраўднае судзілішча.
Прычынай стала афіцыйнае прадстаўленне адміністрацыі калоніі, згодна з якім асуджаны палітык “не стаў на шлях выпраўлення», «да ўмоўна-датэрміновага вызвалення не імкнецца» і па адбыцці пакарання мае намер «весці злачынны лад жыцця». Такое прадстаўленне на кандыдата ў прэзідэнты Мікалая Статкевіча для маючага адбыцца суду падпісаў начальнік калоніі палкоўнік Ярмаліцкі С.В.
12 студзеня Шклоўскі раённы суд пацвердзіў прадстаўленне адміністрацыі Шклоўскай калоніі на перавод Мікалая Статкевіча ў турму № 4 у г. Магілёве, начальнік – Аляксандр Ламаза.
Разглядаў справу Шклоўскі суддзя Віталь Волкаў. Мікалая Статкевіча абвінавацілі ў тым, што ён знаходзіўся без біркі з нумарам зняволенага на вопратцы, а таксама не ўказаў у спісе асабістых рэчаў насоўкі. Рашэннем суда незаконна асуджанага палітыка перавялі на тры гады ў крытую турму № 4 г. Магілёва, так як Шклоўскі суд лічыць, што былы кандыдат у прэзідэнты не стаў на шлях выпраўлення і не пакаяўся.
Варта адзначыць, што ў турме самі па сабе ўмовы больш жорсткія, чым у звычайных установах адбывання пакарання. Як правіла, туды накіроўваюць асабліва небяспечных злачынцаў або асоб, якія неаднаразова парушалі рэжым. Чым жа так небяспечны палітычны апанент цяперашняга Прэзідэнта? Мабыць тым, што не гледзячы на аказваемае на яго ціск, прашэнне аб памілаванні Мікалай Статкевіч не падпісаў да гэтага часу.
Працяг будзе…