Алесь Бяляцкі

Алесь (Аляксандр) Віктаравіч Бяляцкі

Біяграфія

Нарадзіўся 25 верасня 1962 года ў мястэчку Вяртсіля Сартавальскога раёна Карэліі, куды ягоныя бацькі выехалі на заробкі. У 1964 годзе сям’я вярнулася ў Беларусь.

Скончыў сярэднюю школу №5 у г. Светлагорск.

У 1984 годзе скончыў гісторыка-філалагічны факультэт Гомельскага дзяржаўнага універсітэта, дзе пачаў літаратурную і грамадскую дзейнасць. Тады ж паступіў у аспірантуру.

У 1984 годзе Аляксандра Бяляцкага прызвалі ў Савецкую Армію. Служыў пад Свярдлоўскам механікам-кіроўцам бронецягача ў артылерыйскім знішчальнай супрацьтанкавым батальёне.

Аспірантуру Інстытута літаратуры Акадэміі Навук БССР скончыў вясной 1989 года, пасля вяртання з войска. Ад абароны кандыдацкай дысертацыі Бяляцкі адмовіўся, на яе аснове ў 1991 годзе выдаў кнігу-манаграфію «Літаратура і нацыя».

У выніку конкурса ў 1989 годзе быў абраны дырэктарам Літаратурнага музея Максіма Багдановіча і працаваў на гэтай пасадзе да 1998 года.

У 1991-1995 гадах Бяляцкі з’яўляўся дэпутатам Мінскага гарадскога савета.

Алесь Бяляцкі з’яўляецца дзеючым членам: Саюза беларускіх пісьменнікаў, Беларускага Пэн-цэнтра, Беларускай асацыяцыі журналістаў.

Жанаты, мае сына.

Грамадская і праваабарончая дзейнасць

Алесь Бяляцкі па адукацыі філолаг, выкладчык беларускай і рускай мовы і літаратуры. Па заканчэнні аспірантуры працаваў настаўнікам у Лельчыцкім раёне Гомельскай вобласці.

Яшчэ падчас сваёй вучобы ў аспірантуры ў 1986-1989 гадах, стаў адным з заснавальнікаў нефармальнай арганізацыі маладых літаратараў «Тутэйшыя».

У 1987 годзе быў ініцыятарам падачы заявы ў Мінскі гарадскі Савет на правядзенне мірнага сходу ў дзень традыцыйнага памінання продкаў беларусамі – «Дзяды». Падобная акцыя адбылася ў гісторыі савецкай Беларусі ўпершыню. Пасля гэты дзень, які звычайна трапляе на першыя выходныя лістапада, стаў таксама днём памяці рэпрэсаваных беларусаў у перыяд таталітарызму.

За ўдзел у правядзенні мірнага сходу «Дзяды-88», быў прыцягнуты да адміністрацыйнай адказнасці.

У тым жа 1988 Бяляцкі стаяў ля вытокаў стварэння таварыства «Мартыралог Беларусі», якая фактычна з’явілася адной з першых праваабарончых арганізацый.

У 1990-я быў членам аргкамітэта грамадскай арганізацыі «Беларускі народны фронт” Адраджэньне “, затым стаў сакратаром яе кіравання (1996-1999), і намеснікам старшыні (1999-2001).

Адразу ж пасля заканчэння аспірантуры ў 1989 годзе, пачаў працаваць малодшым навуковым супрацоўнікам у Музеі гісторыі беларускай літаратуры. У выніку конкурса ў тым жа годзе быў абраны дырэктарам Літаратурнага музея Максіма Багдановіча ў Мінску, на пасадзе якога прапрацаваў 9 гадоў. Пад яго кіраўніцтвам у музеі была створана новая экспазіцыя, а таксама адкрыта некалькі філіялаў.

У 1990 Бяляцкі выступіў адным з арганізатараў таварыства «Беларуская каталіцкая грамада».

Быў кіраўніком і ўваходзіў у склад Рабочай групы Асамблеі дэмакратычных няўрадавых арганізацый Беларусі. Гэтак жа Алесь з’яўляецца намеснікам старшыні грамадскага аб’яднання “БНФ” Адраджэньне “, членам Саюза беларускіх пісьменнікаў.

За актыўную грамадскую і праваабарончую дзейнасць Бяляцкі быў прыцягнуты да судовай адказнасці звыш 20-ці разоў.

З 1996 шырока вядомы ў грамадскіх колах Рэспублікі Беларусь як старшыня Праваабарончага цэнтр “Вясна”, што больш за 15 гадоў бясплатна аказвае грамадзянам юрыдычную дапамогу. На сённяшні дзень Праваабарончы цэнтр “Вясна” – адна з самых эфектыўных беларускіх праваабарончых арганізацый, якая змагаецца за захаванне правоў грамадзян Рэспублікі Беларусь.

У 2003 праваабарончы цэнтр «Вясна» быў пазбаўлены дзяржаўнай рэгістрацыі рашэннем Вярхоўнага суда.

У 2007 годзе Камітэт па правах чалавека ААН прызнаў ліквідацыю праваабарончага цэнтра “Вясна” парушэннем свабоды асацыяцыі членаў арганізацыі і рэкамендаваў аднавіць у правах Аляксандра Бяляцкага і яго калег.

У 2007 годзе быў абраны віцэ-прэзідэнтам праваабарончай арганізацыі «Міжнародная Федэрацыя за правы чалавека», вядомай таксама як FIDH (фр. Fédération internationale des ligues des Droits de l’Homme), заснаванай у 1922 г., якая аб’ядноўвае 155 праваабарончых арганізацый (Праваабарончы цэнтр «Вясна» – у іх ліку) больш чым у 100 краінах свету.

Алеся Бяляцкага двойчы – у 2006 і 2007 гг., – намінавалі на Нобелеўскую прэмію міру. На дадзены момант ён вылучаны на атрыманне Нобелеўскай прэміі свету 2012 года за заслугі ў справе абароны правоў чалавека.

Мужная і паслядоўная пазіцыя Бяляцкага па адстойванні правоў чалавека ў Беларусі і ва ўсім свеце адзначалася многімі міжнароднымі ўзнагародамі: у 2006 годзе ён быў узнагароджаны Шведскай прэміяй імя Пера Ангер, Прэміяй Свабоды імя Андрэя Сахарава (Нарвежская Хельсінскі камітэт), Прэміяй Homo Homini арганізацыі People in Need (“Чалавек у бядзе”), Прэміяй Свабоды Атлантычнага Савета ЗША.

Арышт і прысуд

4 жніўня 2011 г. праваабаронца Алесь Бяляцкі быў затрыманы, а затым арыштаваны і змешчаны ў следчы ізалятар. Падставай для арышту стала, нібыта, утойванне прыбыткаў у асабліва буйным памеры. Па загадзе Дэпартамента фінансавых расследаванняў у яго хаце і офісе праваабарончага цэнтра “Вясна” былі праведзеныя ператрусы.

Падставай для затрымання Алеся Бяляцкага паслужыла інфармацыя пра банкаўскія рахункі праваабаронцы, якія знаходзіліся ў Літве і Польшчы. Гэтыя дадзеныя ў сакавіку 2011 года прадаставіў беларускаму боку Мінюст Літвы ў рамках дзеючай з Беларуссю дамовы, па запыце беларускага боку. Беларускія падатковыя органы палічылі сумы, якія знаходзяцца на рахунках, асабістым прыбыткам праваабаронцы і ў сувязі з гэтым, абвінавацілі яго ва ўтойванні прыбыткаў. Праваабаронцы неаднаразова рабілі заявы аб тым, што грашовыя сродкі, якія пералічваліся замежнымі фондамі, ніякім чынам не з’яўляюцца асабістым прыбыткам, і выкарыстоўваліся выключна для дзейнасці ПЦ “Вясна” і абароны правоў чалавека.

Узбуджэнне крымінальнай справы яшчэ раз даказвае той факт, што нават пасля пазбаўлення беларускімі ўладамі ПЦ “Вясна” рэгістрацыі, праваабарончы цэнтр працягнуў сваю дзейнасць, – таму сёння ўлада несправядліва выкарыстоўвае Крымінальны кодэкс для таго, каб знішчыць праваабарончы рух у Беларусі.

2 лістапада 2011 г. пачаўся судовы працэс над праваабаронцам. Акрамя родных і калегаў Бяляцкага, у зале суда прысутнічалі кіраўнікі дыпламатычных місій Германіі, Літвы, Польшчы, Чэхіі, ЗША, вядомыя палітыкі, грамадскія дзеячы і праваабаронцы. Варта адзначыць той факт, што беларускія амбасады ў розных краінах адмовілі ў выдачы візаў міжнародным праваабаронцам, якія збіраліся прыехаць у Мінск на судовы працэс. Больш таго, у пачатку судовага працэсу ў зале была забароненая відэаздымка, некалькі чалавек былі выдаленыя з залі суду з-за надзетых на іх футболак з надпісам «Свабоду Алесю Бяляцкаму». Дадзеныя дзеянні, прадыктаваныя беларускімі ўладамі, паказваюць на паўсюднае таптанне правоў чалавека ў Рэспубліцы Беларусь, а гэтак жа адсутнасць справядлівага суда.

Пасля таго, як пракурор зачытаў абвінавачванне, Бяляцкі зрабіў заяву, што сваю віну не прызнае і не разумее, чаму сумы на рахунках, прызначаныя для дзейнасці ПЦ “Вясна”, разглядаюцца абвінаваўцам у якасці яго асабістых даходаў. Праваабаронца лічыць, што прад’яўленыя абвінавачванні пазбаўленыя логікі, а яго справа фактычна з’яўляецца праявай пераследу за праваабарончую дзейнасць. Таксама Алесь выказаў недавер прадстаўленым следствам банкаўскім дакументам, на падставе якіх будуецца абвінавачванне, так як яны не перакладзены на рускую або беларускую мову і не з’яўляюцца належным чынам зацьверджанымі. Аднак дадзеныя заявы, таксама як і хадайніцтва адваката з нагоды накіравання судом запыту да арганізацый, якія фінансуюць дзейнасць ПЦ “Вясна” пра расходаванне сродкаў, пералічанымі гэтымі арганізацыямі на рахунак Бяляцкага, суддзя Першамайскага раёна г.Мінска Андрэй Бандарэнка праігнараваў.

Міжнародная назіральная місія Камітэта міжнароднага кантролю за сітуацыяй з правамі чалавека ў Беларусі заявіла, што абранне меры ўтрымання ў выглядзе заключэння пад варту з’яўляецца празмерным крокам, асабліва з улікам тысяч хадайніцтваў аб асабістым паручальніцтве, накіраваных грамадзянамі ў Дэпартамент фінансавых расследаванняў Рэспублікі Беларусь, а таксама  пазіцыі самога Бяляцкага і яго высокім статусе на міжнародным узроўні.

Акрамя таго, пазіцыя Беларусі па недапушчэнні міжнародных назіральнікаў з Еўропы шляхам непрадастаўлення ім віз, супярэчыць міжнародным абавязкам, якія Беларусь на сябе ўзяла. Адхіленне шэрагу важных хадайніцтваў абароны пераканаўча прадэманстравала незалежным назіральнікам тое, што судовы працэс праходзіў без прытрымлівання прынцыпам справядлівасці, бесстароннасці і захавання правоў чалавека.

10 лістапада 2011 года шэраг арганізацый, што пералічвалі грошы на рахункі Бяляцкага, пісьмова пацвердзілі, што пералічаныя імі сродкі прызначаліся на праваабарончую дзейнасць і не з’яўляліся асабістым прыбыткам праваабаронцы. Акрамя таго, арганізацыі-донары заявілі, што не маюць прэтэнзій да праваабаронцы. Аднак, дадзеныя заявы не падзейнічалі на бок абвінавачвання і пазіцыю беларускіх уладаў.

16 лістапада 2011 адбылося чарговае пасяджэнне суда па гэтай справе. Бяляцкаму па-ранейшаму інкрымінавалі ч. 2 арт. 243 КК (утойванне даходаў у асабліва буйным памеры), аднак была змененая фармулёўка абвінавачвання: было заяўлена, што праваабаронца атрымліваў частку даходаў з грошай, якія паступалі на яго замежныя банкаўскія рахункі, у сувязі з выкананнем ім дагаворных абавязацельстваў.

23 лістапада 2011 г на пасяджэнні суда пракурор Уладзімір Сайкоўскі папрасіў прысудзіць Бяляцкага да пяці гадоў пазбаўлення волі ў калоніі ўзмоцненага рэжыму з канфіскацыяй маёмасці. У сваю чаргу, абарона папрасіла суд апраўдаць Бяляцкага.

24 лістапада 2011 суддзя Першамайскага раёна Мінска Сяргей Бандарэнка прызнаў Бяляцкага вінаватым ва ўхіленні ад выплаты падаткаў і прысудзіў да 4,5 гадоў пазбаўлення волі ў калоніі ўзмоцненага рэжыму з канфіскацыяй маёмасці – частка 2 артыкула 243 Крымінальнага кодэкса Рэспублікі Беларусь. Згодна з рашэннем суда, Бяляцкі павінен выплаціць дзяржаве за нібыта ўтойванне сваіх даходаў суму, складае 757 млн. 526 тыс. 717 рублёў (каля 90.000 даляраў ЗША на момант вынясення прысуду).

Вынесены беларускаму праваабаронцу Алесю Бяляцкаму вырак рашуча асудзілі 64 праваабарончыя арганізацыі, якія з’яўляюцца членамі і партнёрамі сеткі Дамоў правоў чалавека. Арганізацыі накіравалі сумесную заяву прэзідэнту Беларусі Аляксандру Лукашэнку, генеральнаму пракурору Аляксандру Канюку і першаму намесніку міністра юстыцыі Аляксандру Білейчыку. Пад зваротам падпісаліся праваабарончыя арганізацыі Азербайджана, Бельгіі, Босніі і Герцагавіны, Вялікабрытаніі, Грузіі, Даніі, Літвы, Расіі, Украіны, Харватыі, Чэхіі, Швецыі, якія заклікалі беларускія ўлады неадкладна зняць з Алеся Бяляцкага ўсе абвінавачванні і вызваліць яго.

25 лістапада 2011 г прадстаўнікі няўрадавых арганізацый Беларусі абвясцілі аб старце кампаніі за вызваленьне Аляксандра Бяляцкага. У заяве, пад якім падпісаліся прадстаўнікі 47 грамадскіх арганізацый і ініцыятыў, у шэрагі якіх уваходзяць тысячы актывістаў па ўсёй Беларусі, гаворыцца, што прысуд вядомаму праваабаронцу і грамадскаму дзеячу выклікае абурэнне і асуджэнне. Гэтак жа ў заяве ўказваецца на шэраг парушэнняў працэсуальнага заканадаўства, якія пастаянна прысутнічалі падчас следства і судовага разбору. Адзначана, што узбуджэнне крымінальнай справы ў дачыненні да Бяляцкага, далейшае яго вядзенне і вынясенне прысуду мелі неправавы характар ​​з прычыны чаго і прысуд з’яўляецца незаконным.

Прааналізаваўшы вышэйапісаныя факты, мы бачым, што ў выніку сваёй шматгадовай актыўнай дзейнасці на ніве абароны правоў чалавека і барацьбе з несправядлівасцю суддзяў, сёння Алесь Бяляцкі сам стаў ахвярай палітычных рэпрэсіяў, якія праводзяцца беларускай уладай. Сітуацыя, якая склалася з вядомым праваабаронцам, ярка паказвае імклівае пагаршэнне становішча з правамі чалавека ў Рэспубліцы Беларусь.

Ізаляваўшы Алеся на 4,5 гады зьняволеньня, працягваючы ціск у дачыненні да яго намесніка – Валянціна Стэфановіча, улады дамагаюцца спынення дзейнасці ПЦ “Вясна”. Больш за тое – гэтым паказальным судом над вядомым у свеце праваабаронцам, улады імкнуцца запалохаць актыўную грамадзянскую супольнасць, штучна стварыць як мага больш складанасцяў і перашкодаў для працы праваабаронцаў у Беларусі.

На жаль, улады Беларусі не ўлічылі 3-ці Закон Ньютана: «Сіла дзеяння роўная сіле супрацьдзеяння». Шматлікія праваабарончыя арганізацыі з усяго свету аб’ядналіся для дапамогі Алесю Бяляцкаму. ЗША і шматлікія еўрапейскія дэмакратычныя краіны рашуча асудзілі вынесены яму прысуд. Вылучэнне Алеся Бяляцкага на Нобелеўскую прэмію міра 2012 года з’яўляецца яшчэ адным пацвярджэннем салідарнасці замежнага грамадства.

Справа Бяляцкага з’яўляецца ганебным прыкладам парушэння недатыкальнасці суда ўладамі дзеля дасягнення палітычных мэтаў. У сітуацыі, якая склалася, свае сілы кансалідуюць і беларускія праваабаронцы, а таксама беларускае грамадства ў цэлым.

Сітуацыю з аплатай шкоды, нібыта нанесенага Бяляцкім дзяржаве, тлумачыць праваабаронца ПЦ “Вясна” Андрэй Палуда: «Калегі Алеся Віктаравіча і яго жонка робяць усё магчымае што б ён як мага хутчэй апынуўся на волі. Напрыклад, літаральна ўчора, 18 студзеня, на рахунак Першамайскага суда Менска была ўнесена ўся сума так званай шкоды, якую нібыта прычыніў сваімі дзеяннямі дзяржаве Алесь Бяляцкі.

Я ведаю што гэта б было б немагчыма без салідарных дзеянняў калегаў Алеся Віктаравіча, прычым не толькі з ПЦ “Вясна”, – але і з іншых праваабарончых арганізацый. Вядома, гэта было б немагчыма, калі б гэтую кампанію салідарнасці з палітычным зняволеным не падтрымала шырокая грамадскасць. Наколькі я ведаю, грошы на аплату штрафу пералічылі каля васьмісот грамадзянаў. Гэта пацвярджае тое, што людзі не застаюцца безудзельнымі да лёсу Алеся Бяляцкага, бо многія лічаць вынесены праваабаронцу прысуд несправядлівым. У сваю чаргу, я лічу гэты прысуд незаконным.

На 24 студзеня прызначаны касацыйны разгляд скаргі Алеся на прысуд суда Першамайскага раёна Мінска. Я спадзяюся, што калегія па крымінальных справах Мінскага гарадскога суда ўлічыць факт пакрыцця нібыта прычыненай Алесем шкоды і знойдзе досыць падстаў для таго, каб змяніць прысуд у бок змякчэння, і вельмі хутка Алесь Віктаравіч будзе на свабодзе».

Той факт, што за лічаныя тыдні з дапамогай добраахвотных ахвяраванняў грамадзян Беларусі ўдалося сабраць вялікую суму – а гэта каля 90.000 даляраў ЗША на момант вынясення прысуду, для аплаты штрафу праваабаронцу, з’яўляецца яркім паказчыкам салідарнасці нашага грамадства.

У сваю чаргу, беларускі рэжым, імкнучыся ўскладніць жыццё і працу праваабаронцам, у выніку толькі яшчэ раз дэманструе сусветнай супольнасці адсутнасць магчымасці канструктыўнага дыялогу, тым самым паказваючы сваю таталітарнасць і безгрунтоўнасць.

Нават пасля вынясення прысуду, улады не пакідаюць магчымасці аказаць ціск на Бяляцкага.

24 снежня ад цяжкай хваробы памёр ягоны 82-гадовы бацька. Сваякі і калегі, ведаючы пра цяжкі стан здароўя бацькі праваабаронцы, прыкладалі ўсе намаганні для таго, каб атрымаць дазвол на спатканне з ім. Тым не менш, улады ўсяляк перашкаджалі атрыманню дазволу для спаткання. Праз наўмыснае зацягванне ўладамі рашэння дадзенага пытання, здарылася непапраўнае, і ўбачыць свайго бацьку жывым праваабаронца так не паспеў.

Пасля звароту жонкі праваабаронцы ў Генеральную пракуратуру і суд Першамайскага раёна г. Мінска, Бяляцкаму ўсё ж дазволілі развітацца са сваім бацькам, адвёўшы на ўсю працэдуру каля 10 хвілін.

Сітуацыю пракаментаваў праваабаронца ПЦ “Вясна” Андрэй Палуда: «Мы расцэньваем першапачатковую забарону Бяляцкаму на спатканне са сваім бацькам як бесчалавечнае абыходжанне. Нават пасля смерці бацькі, штучна зацягвалася пытанне аб дазволе на развітанне і прысутнасці на пахаванні. У выніку праваабаронцу вылучылі толькі 10 хвілін на развітанне з бацькам у моргу, а прысутнічаць на пахаванні адмовілі. Гэтыя дзеяньні мы расцэньваем як псіхалагічнае катаванне, прычым як для самога Алеся, так і для членаў яго сям’і, яго калегаў ».

Падтрымаць палітвязьня вы можаце, адправіўшы яму ліст ці паштоўку:

Алесь Бяляцкі

222160, Мінская вобл., Г. Жодзіна

вул. Савецкая, 22 А

турма № 8, к. 212